“Resim, evleri dekore etmek için yapılmaz, vahşete ve karanlığa karşı bir savaş aracıdır”
Pablo Picasso
2. Dünya Savaşı’nın tüm vahşeti ile devam ettiği yıllardı. Fransa’nın başkenti Paris, Nazi ordularının işgali altındaydı. O günlerden birinde ünlü İspanyol ressam Picasso’nun Paris’te yaşadığı ev Nazi askerleri tarafından basıldı. Söylentiye göre, evi basan Gestapo subaylarından biri cebinden Picasso’nun resimlerinden birinin fotoğrafını çıkardı ve “Bu resmi siz mi yaptınız?” diye sordu Picasso’ya. Picasso’nun cevabı ise, “Hayır, siz yaptınız!” oldu…
O resim Guernica’ydı… Ama Guernica sadece bir resim değil, bir tarihti.
Guernica ya da Bask dilindeki adıyla Gernica, İspanya İç Savaşı’nın devam ettiği günlerde Bask öz yönetiminin merkezi olarak bilinen demokratik düzene sahip bir kasabadır. O’nun bu özelliği faşist Franco’nun nefretini üzerine çekmek için yeterlidir. Bu küçük kasabada 26 Nisan 1937 günü yaşananlar ise tarihe sivillere yönelik ilk hava bombardımanı olarak geçmiştir.
Faşist diktatör Franco, iç savaş sırasında kendisini destekleyen Alman ve İtalyan faşistlerine yeni uçaklarını ve geliştirdikleri yeni bombalama tekniğini İspanya toprakları üzerinde denemeleri için izin vermiş ve hedef olarak Guernica’yı işaret etmiştir.
Böylece nüfusunun önemli bir bölümü İspanya İç Savaşı’na aktif olarak katıldığı için ağırlıklı olarak kadın ve çocukların yaşamaya devam ettiği Guernica, bir Pazartesi günü akşamüstü saatlerinde Alman ve İtalyan uçaklarının hedefi olmuştur.
Saatlerce süren bombardımanın, alçak uçuşlarla gerçekleştiren makineli tüfek saldırılarının ardından üç gün boyunca yanar Guernica… Yakılıp yıkılan Guernica’da iki bine yakın insan katledilir, bine yakın insan ise bu vahşetten yaralı olarak kurtulur…
İşte faşizmin bu vahşi ve barbar yüzünü ortaya sermekten çekinmediği günlerde, Cumhuriyetçi İspanya Hükümeti Picasso’dan Paris’te gerçekleşecek Dünya Fuarı’na İspanyol standı için katkıda bulunmasını ister. O sırada “Franco’nun düşleri ve yalanları” başlıklı bir resim serisi üzerinde çalışan Picasso, Guernica’yı resmeder.
3,49×7,76 metre ebatlarında devasa bir tablo olan Guernica, iç savaşın vahşetine bir tepki olarak renkli değil siyah tonlarda resmedilmiştir. Kübizm akımının ilk örnekleri arasında yer alan bu tablo Paris Dünya Fuarı’nda ve onu izleyen ilk günlerde yeterince anlaşılmamış, hatta tepkilere konu olmuştur. Picasso ise bu dönemki çalışmaları ile ilgili olarak şunları söyler: “Guernica’da ve bu dönemde yaptığım birçok çalışmada, kendi çıkarları için İspanya’yı bir kan gölüne çeviren insanlara olan nefretimi yansıttım’’…
Başlangıçta yeterince anlaşılmasa da sonraki yıllarda bu tablo emperyalist savaşların vahşetine karşı verilen tepkilerin en önemli sembollerinden biri haline gelmiştir.
Guernica, Paris Dünya Fuarı’nın ardından dünya turuna çıkarıldı ve önce İskandinav ülkelerinde ardından ise Londra’da sergilendi. Daha sonra kısa bir süre için Fransa’ya geri götürülen tablo, faşist lider Francisco Franco’nun zaferinin ardından İspanyol mültecilere yardım ve destek sağlamak amacıyla ABD’ye gönderildi. Vietnam Savaşı süresince tablonun bulunduğu oda savaş karşıtı eylemcilerin toplanma yeri oldu. Franco ise Guernica’nın İspanya’ya geri getirilmesini istiyordu. Ancak Picasso, İspanya halkı cumhuriyete yeniden kavuşmadan buna izin vermeyeceğini söyledi. Tablo, Picasso ve Franco’nun ölümünün ardından, ancak 1981 yılında yeniden İspanya’ya dönebildi.
Bugüne kadar sayısız kopyası yapılan Guernica’nın kopyalarından biri de New York’ta Birleşmiş Milletler binasında Güvenlik Konseyi Salonu’nun girişinde bulunmaktadır. Rockefeller ailesi tarafından yaptırılarak bağışlanan ve sözde savaşın yarattığı yıkımı hatırlatması için Güvenlik Konseyi salonunun girişine asılan bu tablonun 5 Şubat 2003’te başına gelenler ise emperyalistlerin sözde savaş karşıtı duruşlarının ve söylemlerinin riyakarlığını ortaya serer. Eski ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell ve Ulusal İstihbarat Direktörü John Negroponte’nin Irak Savaşı ile ilgili yapacağı basın toplantısının öncesinde Guernica, görünmemesi için büyük mavi bir örtüyle örtülür.
Ne var ki hiçbir örtü emperyalizmin kirli ve barbar yüzünü gizlemeye yetmeyecektir. Onların ikiyüzlü barış ve demokrasi söylemlerinin karşısında Guernica faşizmin insanlığa yaşattığı yıkımı hiç unutturmadan hafızalara kazımaya devam ediyor.
